Rijden met de 9-traps automaat van Fiat

Haye Nicolaij van Noorderzon Campers uit Wolvega vroeg mij of ik al met de nieuwe automaat van Fiat had gereden. Dat zou pas een ervaring zijn. Geert van Erp pakte de sleutels al.

(De 9-traps automaat van Fiat Ducato is te zien bij het Voorjaarsfeest Noorderzon Campers op 13 en 14 maart 2020.)

De proef op de som

Tineke, mijn vrouw, had in 2019 ook al eens les gegeven in een 9-traps automaat van Mercedes. Haar oordeel: het rijdt als een hele goede personenauto. Je merkt niets van het schakelen. Tineke heeft er kijk op. Ze heeft als rij-instructrice met VrouwRijdtCamper in zoveel verschillende campers gereden.

Technische professionals uit mijn omgeving, een garagehouder, een monteur, een camperdealer, geven zonder uitzondering hoog op over de nieuwe 9-traps van Fiat en Mercedes. Toegegeven: professionals horen en merken meer. Zo begon ik ooit een garagehouder uit te leggen, dat volgens mij de buscamper op de blokken stond, dus alleen veerde op de banden. Dat hoefde ik niet uit te leggen. Hij had het al gemerkt toen hij de camper over de drempel van zijn garage had gereden, een stalen buis van maar een centimeter hoog.

Is een 9-traps automaat dan echt zo’n grote verbetering? Hoog tijd om dat zelf te (gaan) ervaren.

Vroeger

Nou ben ik wel wat gewend. In militaire dienst stopten ze mij op een Daf 328. Een drietonner op 6 wielen. Om niet de twee reservewielen te vergeten, die op een steile helling als steunwielen fungeren. Met een benzinemotor en een handgeschakelde versnellingsbak zonder synchromeshringen. Dus dat betekende op toeren schakelen en met tussengas werken. Met geweld de pook bedienen haalde niets uit. Geen stuurbekrachtiging. Na een paar maanden hadden alle chauffeurs tennisellebogen en dikke knieën.

Maar dat was vroeger. Tegenwoordig rijden wij met een Audi automaat met een 3 liter motor. De motor loopt als een zonnetje, al meer dan 525.000 km. De 6-traps automaat van de Audi schakelt snel en geruisloos. Kan dat beter?

Onze camper is een Fiat Ducato met een 3.0. motor en ook een 6-traps automaat. De motorwagen heeft geen problemen met de 4,5 ton. Het is geen personenauto, maar het rijdt behoorlijk geruisloos. Deze automaat neemt duidelijk zijn schakelmomenten, maar dat is voor ons niet storend. We kunnen genieten van het rijden. Kan dat beter?

De 9-traps automaat van Fiat. Geert had een camper met een 2,3 liter motor met 160 pk klaar gezet. Een moderne camper. Binnen de 3500 kg grens.

Een beetje techniek

De gerobotiseerde versnellingsbak

Onze eigen camper heeft een zogenaamde gerobotiseerde versnellingsbak. Dat is een gewone handgeschakelde versnellingsbak, die geautomatiseerd wordt geschakeld met actuatoren (servomotoren). De actuatoren regelen elektro-hydraulisch het koppelen en het schakelen. Bij het op- en terugschakelen hebben de elektronica en de hydrauliek even tijd nodig om te koppelen en te schakelen. (Die tijd om te koppelen en te schakelen heb je zelf ook nodig als je met een handgeschakelde transmissie motor rijdt.) Als je het gas volledig intrapt wordt dat schakelmoment duidelijker bij de 9-traps automaat. Maar wie geeft er nu vol gas in een camper? Je wint er nauwelijks tijd mee en de brandstof kolkt weg. Een camper moet je met beleid rijden. Dat is veel fijner.

Het hoeft trouwens niet automatisch. De chauffeur kan zelf ook schakelen, bijvoorbeeld in de bergen. Koppelen kan niet: er zit geen koppelingspedaal in. Dat gebeurt dus altijd automatisch.

De echte automaat

De nieuwe 9-traps automaat van de Fiat Ducato is geen gerobotiseerde versnellingsbak, maar een „echte” automaat met koppelomvormer. Als je het woord koppelomvormer tegen komt, weet je dat je met een „echte” automaat te maken hebt. Zoals de handgeschakelde versnellingsbak een koppeling heeft (dus ook onze gerobotiseerde versnellingsbak) heeft de automatische versnellingsbak een koppelomvormer. De koppelomvormer zorgt voor de verbinding van de versnellingsbak met de motor. Dat gaat met twee schoepenwielen. Het ene, het het pompwiel, is verbonden met de motor. Het andere, het turbinewiel, is verbonden met de versnellingsbak. De schoepenwielen komen niet tegen elkaar. De koppelomvormer is met olie gevuld. De motor draait, dus het pompwiel ook en de olie in het pompwiel wordt tegen de schoepen van het turbinewiel gecentrifugeerd. Daardoor beginnen de versnellingsbak en dus de schoepen van het turbinewiel te draaien. Door olie in de koppelomvormer zijn motor en versnellingsbak voortdurend gekoppeld en voel je bij het op- en terugschakelen geen schokeffect. De elektronica van een automaat houdt rekening met het rijgedrag van de chauffeur.

Een automaat laat ook handmatig schakelen toe, zodat bergafwaarts langer in een bepaalde versnelling kan worden gereden.

De praktijk

En hoe rijdt die 9-traps dan?

Als je die techniek als leek een beetje door hebt begrijp je, dat je geen koppelingsvertraging voelt. Door de olie in de koppelomvormer zijn motor en versnellingsbak voortdurend gekoppeld. De camper rijdt zonder gas te geven van de plaats. Dat is eigen aan een „echte” automaat. Met een beetje gas stuur ik het terrein van Noorderzon af. Eenmaal op de weg en met wat meer gas trekt de motor soepel door naar de hogere versnellingen. Eerlijk is eerlijk, de motor in onze eigen camper is geruislozer, maar die is dan ook op en top geïsoleerd, het is een veel zwaarder gebouwde camper (3650 kg versus 4500 kg technische maximum massa) en de prijskaartjes verschillen ook drastisch. Maar van het schakelen van deze 9-traps merk je niets. Niet 6 maar 9 schakelingen. Wat een genot. Wat een souplesse. En best stil, ook in de hogere toerentallen. De camper doet gewoon mee met het overige verkeer. Bij het invoegen is er genoeg power om snelheid te maken.

Ik begin te begrijpen, dat echte techneuten onder de indruk zijn van deze sprong in techniek. En dat Tineke met haar ervaring de 9-trapsautomaat als het rijden in een personenauto heeft ervaren.

De automaat beschikt over drie programma’s: Normaal, Eco en Power. Wat daarmee wordt bereikt is wel duidelijk. In de Eco is goed in het verkeer mee te komen en het scheelt brandstof. Het brandstofverbruik in de praktijk meten op de korte afstand van mijn testrit is jammer genoeg niet zinvol. Ik wilt het toch graag weten, maar een rondgang op internet levert alleen algemene gegevens op, zoals „een speciale schakelstrategie om een zo laag mogelijk brandstofverbruik te realiseren”. Promobil, een Duits camperblad, heeft getest: Eco 9,2 liter, Normal 9,9 en Power 10,5 liter per 100 kilometer (www.promobil.de/fiat-ducato-motor-test-automatik-9-gang-la-strada/). Dat is een hele goede reden om sowieso het gaspedaal van een camper niet teveel te gebruiken.

De automaat heeft twee schakelstanden: de Drive stand en de Autostick-stand. In de Drive wordt automatisch geschakeld, waarbij de elektronica rekening houdt met rijsnelheid, belasting en helling. De Autostick is voor steile hellingen. Je schakelt dan handmatig naar een andere versnelling, om bijvoorbeeld bergafwaarts in een lagere versnelling meer koppel te realiseren. Je activeert deze stand door de pook naar links te verplaatsen en daarna naar voren of achteren in de gewenste versnelling te bewegen.

Op de vlakke wegen rond Wolvega heb ik de Autostick niet nodig.

Terug bij Noorderzon stuur ik de camper het terrein op. Zonder gas te geven beweegt de camper heel langzaam. Dat is super handig om het voertuig goed tussen de andere campers te manoeuvreren.

(Overigens kun je, zonder gas te geven, met een handgeschakelde diesel in de 1e versnelling ook heel langzaam manoeuvreren!!)

Met een automaat is het heerlijk rustig sturen. Je hoeft je niet te bekommeren om het koppelen, het schakelen je kunt je volledig concentreren op het verkeer, de omgeving of het manoeuvreren. De 9-traps automaat is geweldig om te rijden.

Kopen?

Als er een nieuwe iPhone wordt uitgebracht hoef ik die niet gelijk te hebben. Voor een camper is dat niet anders. Wij zijn zonder meer tevreden met de gerobotiseerde automaat van onze eigen camper en het hoeft niet altijd beter en nieuwer. Het prijskaartje is bovendien best wel stevig. Maar de 9-traps automaat van Fiat komt er gegarandeerd wel in bij de volgende camper. Oftewel: ik ben overtuigd!

Arie de Ruijter

auteur van „Dus u wilt een camper?”

www.dusuwilteencamper.nl

www.vrouwrijdtcamper.nl